SÜRGÜNÜN SESİ AYŞE ŞAN’IN HÜZÜN VE DİRENİŞLE DOLU YAŞAMI

AYŞE ŞAN (1938 – 18 Aralık 1996)

Kürt müziğinin efsanevi kadın seslerinden.

Kürt müziğinin en güçlü kadın yorumcularından biri olan Ayşe Şan’ın bütün yaşamı sürgünle geçti. Diyarbakır’dan Antep’e, oradan İstanbul’a, Almanya’ya, Bağdat’a ve Hewlêr’e uzanan uzun ve hüzünlü bir gurbet yolculuğu yaşadı.

Eyşana Kurd, Eyşe Xan, Eyşana Eli olarak da tanınan; Qederê ve Dayikê gibi hafızalara kazınmış eserlere imza atan Ayşe Şan, çevresinin kadınların şarkı söylemesine karşı olan sert baskıları ve maruz kaldığı feodal sınırlamalar nedeniyle genç yaşta Diyarbakır’dan ayrılmak zorunda kaldı. Kürtçe’nin yasak olduğu yıllarda ise radyolarda Türkçe şarkı söyleyerek var oldu; sesiyle, direnciyle, inadıyla!

İlk ünlenen şarkısı “Ez Xezelim” oldu. Kürtlere ve Kürtçe’ye yönelik yoğun baskılar nedeniyle Türkiye’yi terk eden Ayşe Şan, Almanya ve Bağdat’ta yıllar geçirdi. Buna rağmen ruhu hep Diyarbakır’da, hep memleketinin sesinde kaldı. Doğduğu topraklara dönemeden, 18 Aralık 1996’da İzmir’de hayata veda etti.

“Ezilmişlik, kendisiyle beraber büyük acı ve keder yaratır. Eğer bizim de özgür bir ülkemiz olsaydı, halkımız da kendi değerlerinin kıymetini bilirdi. Biz halkımız ve ülkemizin ezilmişliğine feda olacağız…”

Ayşe Şan’ın cenazesi, ölümünden 29 yıl sonra, 18 Haziran 2025’te Diyarbakır’a getirildi ve Yeniköy Mezarlığı’nda defnedildi.

Ve bu yazı, onun mezar yolculuğunu anlatmak için değil; sürgünde, yasakta, baskıda bile sesini saklamayan bir kadının mücadelesini herkes bilsin diye yazıldı.

O, sadece bir ses değil; bir halkın acısını, direncini ve onurunu taşıyan bir hafızadır.

Editörden